SATRANÇ ÖĞRETİMİ

1

OSD SATRANÇ DERS NOTLARI

Üzerinde 8 yatay ve 8 dikey olu

sol alt ba

isimlendirilir. Ta

kural vard

1. Vezirler rengindeki karede olmal

vezir oyuna siyah karede ba

2. Sa

3. 1. ve 2. yataya beyaz ta

şan satranç tahtası, toplam 64 karedir. Tahtadaki taşlarştan sırasıyla; Kale, At, Fil, Vezir, Şah ve 2. yatayda olanlar ise piyon olarakşların dizilişi yukarıda olduğu gibidir. Dizilişte dikkat edilmesi gerekli 3ır.ıdır. Yani beyaz vezir oyuna beyaz karede siyahşlar.ğ alt köşe daima beyaz renkte kare olmalıdır.şlar, 7. ve 8. yataya siyah taşlar dizilir.

TA

ŞLARIN HAREKETİ

Kale

, tahtada yatay ve dikey olarak önünde taş olmadığı

müddetçe istedi

onun bulundu

Beyaz Kale Siyah Piyonu alabilir. Bir ta

rakip ta

koyars

atlay

ği kadar giden bir taştır. Kale rakip taşı,ğu karenin üzerine gelerek ALIR. Bu durumdaşı alabilmek için,şı tahtadan kaldırırsınız ve kendi taşınızı o kareyeınız. Taş alış damadan farklıdır. Taşın üzerindenıp alamazsınız.

Fil

istedi

karenin üzerine gelerek ALIR. Bu durumda Beyaz Fil, Siyah

Piyonu alabilir. Bir ta

kald

, tahtada çapraz olarak önünde taş olmadığı müddetçeği kadar giden bir taştır. Fil rakip taşı, onun bulunduğuşı alabilmek için, rakip taşı tahtadanırırsınız ve kendi taşınızı o kareye koyarsınız. Taş alış

damadan farkl

ıdır. Taşın üzerinden atlayıp alamazsınız.

2

Vezir

, tahtada dikey-yatay-çapraz olarak önünde taş

olmad

rakip ta

durumda Beyaz Vezir, Siyah Piyonlardan birini alabilir. Bir

ta

ta

Ta

ığı müddetçe istediği kadar giden bir taştır. Vezirşı, onun bulunduğu karenin üzerine gelerek alır. Buşı alabilmek için, rakip taşı tahtadan kaldırırsınız ve kendişınızı o kareye koyarsınız. Taş alış damadan farklıdır.şın üzerinden atlayıp alamazsınız.

At

ta

ta

ta

karede rakip ta

renginde ta

, “L” harfine uygun şekilde haraket eden bir taştır. Diğerşlardan farklı olarak At ismine de uygun olarak diğerşların üzerinden atlayabilir. Yanda At etrafında pek çokş olmasına rağmen, hala 8 kareye gidebilir ve gittiği sonş varsa onu alır. Gittiği son karede kendiş varsa o at oynayamaz.

Ş

sola ve çapraz) sadece bir kare gidebilen, satranç oyununda

en de

etti

ah, bir seferinde herhangi bir yöne (yukarı, aşağı, sağa,ğerli taştır. Yandaki şekilde beyaz şah rakibin tehditği kırmızılı karelere gidemez.

Piyon

kare ya da iki kare gidebilir.

bir keresinde sadece bir kare gidebilir. Yolunda ta

, ilk karesinde ise isteğe bağlı olarak ileri doğru ya birİlk hareketinden sonra piyonş olması

durumunda ilerleyemez. Di

piyonlar

ğer taşlardan farklı olarakşekilde gösterildiği gibi çaprazında olan taşları

al

gidebilir.

ırlar ve yerine geçerler veya ileri doğru bir hamle

3

SATRANÇTA KAZANMAK

Satrançta oyun 3 durumda kazan

1.

2. Rakibin oyunu b

3. Rakibin süresinin bitmesi durumunda

ılmış sayılır.Şah mat durumundaırakması yani yenilgiyi kabul etmesi durumunda

Ş

siyah

çeken ta

diyagram) ya da sald

ah Çekmek: Üstteki diyagramlarda siyah şah rakip taş tarafından tehdit edilmiş veşah şahta (şah tehdidi altında) denir. Şah tehdidinden kurtulmak için öncelikle şahşı almaya çalışılmalı (son diyagram) ya da araya taş koyulmalı (üst ortadakiırılmayan bir kareye gidilmeli (üst ilk diyagram).

SATRANÇTA MAT DURUMU

Ş

ah Mat (Mat): Şah çekilmesi durumunda şah ile şahı çeken taş arasına bir taş

sürülememesi ya da

kaçamamas

gidebilece

Mat ile bitmi

şahı çeken taşın alınamaması ve şahın kurallara uygun bir yereı durumuna Mat denilir. Yandaki örneklerde şahta olan siyah şahınği bir kare olmadığı, şah çeken taşı alamadığı ve araya taş süremediği için oyunştir.

SATRANÇTA PAT DURUMU

PAT

ve beyaz

yoktur. Böylesi

: Bu diyagramların ilk ikisinde hamle sırası siyahta, sonuncusunda beyazdadır. Siyahşahlar güvenli bir kareye gidemez. Yani kurallar uygun oynayacak hamlesişah çekilmemiş durumlarda kurallar dahilinde bir hamlenin olmadığı

durumlara pat denir. Sonuçta uyun berabere biter.

4

SATRANÇTA ROK YAPMAK

ROK

hamledir ve söyle gerçekle

bulundu

kare ilerler, sonra kale

üzerinden

geçirilir. Yandaki diyagramda beyaz

hareketine küçük rok, Siyah

kanad

rok denir. Küçük rok 0-0 ile büyük rok

0-0-0 ile gösterilir.

Rok yaparken her iki ta

taraf

: Şah ve kale ile yapılan özelşir: Şahğu kareden kaleye doğru ikişahınşahın son geçtiği kareyeının vezirına yaptığı özel harekete büyükş(Şah ve kale) aynı anda tutularak ya da önce şah iki kare kaleına götürüp sonra kalenin üzerinden atlaması ile de gerçekleşir.

Rok

şu durumlarda yapılamaz:

1.

2.

daha fazlas

3.

Şah ve rok yapılacak kale hareket ettirilmiş ise,Şahın bulunduğu, geçmek zorunda olduğu ve gideceği kareyi rakip taşlardan bir veyaı tehdit ediyorsaŞah ile rok yapılacak kale arasında herhangi bir taş varsa.

SATRANÇTA GEÇERKEN ALMA KURALI

Yandaki diyagramlarda Beyaz

Piyonunu iki kare sürmü

Siyaha hamle s

beyaz piyonu isterse k

ştür.ırası geçtiğindeırmızı

okla gösterildi

son diyagramdaki g3 karesine

geçer. Bu duruma geçerken

alma ya da “En Passent” denir.

ği şekilde alır ve

SATRANÇTA BERABERL

İK DURUMLARI

Satrançta birçok durumda beraberlik söz konusudur. Burada sadece önemli olanlar

verilmi

1. Her iki taraf

ştir. Detaylı bilgi için satranç kuralları kitabına bakınız.ın mat edecek taşı olmaması durumunda (Şaha karşı şah, Şaha karşı

Ş

2. Oyun PAT’a kalm

3. Oyun içinde ard

ah+Fil veya Şah+At v.b.)ış iseı ardına 3 defa hamle tekrarı yapılması

4. Oyun içinde 3 defa konum tekrar

5.

6. Piyon hamlesi ve ta

oyun berabere biter.

ı yapılmış iseİki oyuncu beraberlikte anlaşmış iseş alışı olmaksızın 50 hamle oynanması durumunda

SATRANÇTA TA

ŞLARIN DEĞERLERİ

Vezir: 9 Puan

Kale: 5 Puan

Fil: 3 Puan

At: 3 Puan

Piyon: 1 Puan

*

Şahın puanı yoktur. Başka bir değişle oyun değerindedir!

5

SATRANÇTA BAZI TER

Hafif Ta

İMLERş: Fil ve At’a satrançta hafif taş denir.

A

ğır Taş: Vezir ve Kale’ye satrançta ağır taş denir.

Vezir Kanad

ı: a-d sütunları arasında kalan bölgeye denir.

Ş

ah Kanadı: e-h sütunları arasında kalan bölgeye denir.

Merkez Kareler:

d4-d5 ve e4-e5 den oluşan bölgeye denir.

Notasyon:

Satranç oyununun tahtadaki koordinatlara göre yazılmasıdır.

Açmaz:

ata

Bir taşın yerinden kaldırılamamasıdır. Bir başka değişle oynandığında şahın rakipğına açık bırakan taşların oynanamayacağını belirten deyimdir.

Feda:

oyuncu vazgeçti

gelmesidir.

Belli bir amaç uğruna oyuncunun değerli taşlarından vazgeçmesidir. Sonuçtaği taştan daha değerli ya da oyunu lehine sonuçlandıracak konuma

Kombinezon:

Hamle zorunluluğu içeren ve içinde feda olan hamle serisidir.

Kalite:

Kale ile hafif bir taş arasındaki kuvvet/puan farkıdır.

Açarak

Şah: Bir taşın oynanarak diğer bir taşın önünü açmak suretiyle şah çekilmesidir.

Çifte

çekilmesi durumudur.

Şah: Bir taşın diğer bir taşın önünü açmak suretiyle oynanarak her iki taşla şah

Çatal Atmak:

kaç

Bir erin veya bir atın aynı anda birden fazla taşa saldırması sonucundaınılmaz olarak birinin alınması olayıdır.

Ş

arkas

iş Atmak: Filin, Kale ve Vezirin bir taşı tehdit etmesi ve o taşın hareketi sonrasındaında bulunan savunmasız bir taşın alınmasına denir.

Opozisyon:

Şahların karşılıklı geldiği duruma denir. Opozisyonu yakalayan taraf şahını

tahtada istedi

ği yere taşıyabilir.

Geçer Piyon:

Son kareye ulaşabilecek durumda olan piyona denir.

6

SATRANÇTA NOTASYON

Satranç tahtas

kareler dikey ve yataydaki harf ve say

ortaya ç

etmek için ta

'

için herhangi bir harf kullan

BÜYÜK HARF kareler için KÜÇÜK HARF kullan

Hamleleri yazmak ta

sadece gitti

gidersek Af3 yaz

Örne

hamle e4 olarak yaz

Al

Axe5 yazar

E

Vxf7#

ındaki Her KARENİN bir ismi vardır. Buıların kesişimindenıkmaktadır. Hangi taşı haraket ettirdiğimizi notşların adının baş harflerini kullanırız. Şah içinŞ', Vezir için 'V', Kale için 'K' Fil için 'F', At için 'A'. Piyonlarılmaz. Dikkat edin ki aletler içinılır.şın nereden geldiğini yazmazsınız,ği yeri yazarsınız Örneğin Eğer Atı g1'den f3'eılır. Piyon sadece kareler kullanarak yazılır.ğin beyaz şahının önündeki piyonu 2 kare sürerse buılır.ışları ifade etmek için x harfini kullanırız. Eğer f3'deki bir At e5'deki bir piyonu ALIRSA,ız Eğer e4'deki piyon d5'den bir taş alırsa exd5 yazarız, kısa hali de exd5'dir.ğer şah çekersek hamleden sonra + işareti koyarız: Fb5+. Mat için # işaretini kullanırız:Şah kanadına rok atarsanız 0-0 , Vezir kanadına rok atarsanız 0-0-0 yazarız.

Notasyona Örnek (

İspanyol açılışı)

1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.0-0 Axe4 6.d4 Ad6 7.Fxc6 dxc6 8. dxe4 Af5

9.Vxd8+

Şxd8 10.Ac3 şeklinde devam eder…

SATRANÇTA SEMBOLLER

0-0: Küçük Rok

0-0-0: Büyük Rok

+:

++/#:

x: ta

e.p. : geçerken alma

+- :Beyaz aç

-+ : Siyah aç

= : E

Şah çekmeŞah Matş almaık üstünık üstünşit oyun

±

: Beyaz üstün

m

1-0:Beyaz kazand

: Siyah üstünı

0-1: siyah kazand

ı

½ - ½ : berabere

!: iyi hamle

!!:Çok iyi hamle

?: kötü hamle

??: çok kötü hamle

!? :dikkate de

?! :

ğer hamleŞüpheli hamle

7

AÇILI

ŞTA UYULMASI GEREKEN TEMEL PRENSİPLERİ

Satranç oynarken, ilk hamleleri do

oyunun geri kalan bölümü kolayla

ğru yapmak çok önemlidir. Eğer bunu başarabilirsenizşır. Size yardımcı olacak bazı temel kaideler şunlardır.

1

Bir futbol tak

Gerideki ta

sokmal

ve fillerdir.

. TAŞLARINIZI GELİŞTİRİNımın antrenörü olduğunuzu varsayın.şlar sizin adamlarınızdır. Onları oyunaısınız. Ve oyuna sokmanız gereken ilk taşlar atlar

2

Futbolda oldu

genelde oyunu kazan

oynay

. MERKEZİ ELE GEÇİRİNğu gibi, ORTA SAHAYI kontrol eden tarafır. Öyleyse TAHTANIN ORTASINDAın, kenarlarda değil.

3

. ŞAHINIZI GÜVENLİK ALTINA ALIN

Ş

dü

istedi

tehlikelidir. Bu demektir ki genelde h

kanad

sonra

ahınızı futboldaki gibi korunması gereken bir kale gibişünün. Futboldakinden farklı olarak satrançta kaleniziğiniz yere koyabilirsiniz. Şahı ortada bırakmak çokızlı bir şekilde şahına rok atmalısınız. Oyunun başında rok attıktanşahın önündeki üç eri oynamamaya çalışın.

4

sürerek ba

Fil ve Vezir için HATLAR AÇMAYA yarar. Ba

hamleler de vard

yeni ba

. Diğer tavsiyeler: Şahınızın önündeki Piyonu İKİ KAREşlayın. Bu merkez kareleri kontrol etmeye veşka iyiır ama bu hamleyle başlayan açılışlarşlayanlar için iyidir.

5

sokmay

taraf

. İyi bir sebep olmadan vezirinizi erkenden oyunaın. Vezir çok değerlidir ve daha az değerli taşlarından kovalanabilir.

6

onlar da daha fazla de

taraf

giren ta

bulmak için gidip gelirler. Bu sebepten dolay

çabucak ROK ATILIR.

. Kaleleri üçüncü yataydan oyuna sokmayın Aynı şekildeğerlidirler ve Filler ve Atlarından kovalanabilirler. Kaleler genelde oyuna SONşlardır. Genelde arka yatayda, Piyonsuz hatları da genelde

7.

durumda, gösterildi

MAT edebilir. Bu Veziri oyuna erkenden sokmak için iyi

bir sebeptir! Buna APTAL MATI denir. Ancak bir aptal

böyle oynar.

Kenardaki Erleri iyi bir sebep olmadan sürmeyiniz. Buği gibi Siyah Vezirini ilerleterek ŞAH

8.

oynamay

ta

oyuncu inisiyatifi ve atak

olacakt

Açılışta iyi bir sebep olmadıkça aynı taşla iki kezın. Bir taşla ikinci kez oynamadan önce bütünşlarınızla bir kez oynayın. Tüm taşlarını çıkabilen ilkşansını ilk elde eden oyuncuır.

8

9.

Öteki taşların önünü engelleyecek şekilde taşları

geli

Beyaz Filini, öteki Filini ç

önüne koymu

böylece bu Fili ç

ştirmeyiniz. Burada iki oyuncu da bu hatayı yapmıştır.ıkmak için süreceği Piyonunştur. Siyah, Vezirini Filin önüne koymuşturıkması için fazladan hamle yapması

gereklidir.

10.

sürdürmenize yard

kurallara

Örne

olan istisnalar

Unutmayın ki bu kaideler başta oyunu iyi bir şekildeımcı olabilecek kurallardır. Buuymamanız gereken pek çok özel hal olabilir.ğin taş kazanmak veya mat etmek gibi. Ama önemliı öğrenmeden temel kuralları

ö

ğrenmektedir.

11.

en iyi

uzmanlar binlerce kitap yazm

daha detayl

Son 500 yılda, dünyanın en iyi oyuncuları satrancaşekilde nasıl başlanacağını araştırmışlardır. Buışlardır. Açılışlar ile ilgiliı bilgileri bu kitaplardan öğrenilebilirsiziniz.

ÇALI

ŞMA SORULARI

Beyaz oynar ve 1 hamlede Mat eder (Ba

9

şlangıç Düzeyi)

Beyaz oynar 2 hamlede mat eder

Siyah

Beyaz

Beyaz

Beyaz

Beyaz

ın en iyi hamlesi nedirın en iyi hamlesi nedirın en iyi hamlesi nedirın en iyi hamlesi nedirın en iyi hamlesi nedir

10

Beyaz oynar 1 hamlede mat eder

Mat m

ı PAT mı?

Beyaz oynar ve 2 hamlede Mat eder (Ba

şlangıç Düzeyi)

11

Kar

ışık (Başlangıç+Kolay Düzeyi)

Beyaz 3 hamlede mat eder Siyah 3 hamlede mat eder Beyaz 3 hamlede mat eder

Beyaz 3 hamlede mat eder

Beyaz 3 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder

12

Siyah 3 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder Beyaz 2 hamlede mat eder

Orta Düzey

Beyaz 2 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder

Beyaz 3 hamlede mat eder Beyaz 3 hamlede mat eder Beyaz 2 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder

Beyaz 2 hamlede mat eder

Not: Problemler zorlaştıkça ilk hamleler şah çekmeden başlama oranı artmaktadır!!